Eğlenmeye bak - Bor Madeni

BOR MADEN
İNİN TÜRKİYE İÇİN ÖNEMİ
Özellikle uçak ve uzay sanayilerine yönelik a

ve Japonya’da yap

ara

gizlilik içinde yap

ula

özetlemek yararl

1960’larda ABD Hava ve Deniz Kuvvetlerince ortakla
ğırlıklı olarak ABD, Avrupa, Rusyaılmakta olan araştırma uygulamaları dikkat çekicidir. Buştırmalar daha çok yapı elemanları ve yakıtlara yöneliktir. Ancak büyük birılan araştırma ve uygulamalar ile ilgili bilgilere maalesefşılamamaktadır. Yine de çeşitli kaynaklardan sızan bazı gelişmeleriı olacaktır.şa yürütülen Zip Yakıtları
Projesi çerçevesinde geli

bombard

katk

art

füzelerinde de bor katk

Bor üzerinde yürütülen ara

Uzay Ajans

ettirerek Patentini alm

borlu yak

Uçak ve havac

izlemektedir. Aerodinamikteki geli

yüksek

uygulamalar üzerinde yürütülen tasar

uzay sanayinde kompozit malzeme kullan

Bor minerallerinin kara ve deniz ula

kamyon, lokomotif, gemiler) yap

kar

olarakta kullan

gitmektedir.

Borun yan

kolayl

ç

k

A.B.D., Bat

oranlar

sanayinde olmaktad
ştirilen yakıtlar, yaklaşık aynı tarihlerde üretilenıman uçağı ve süpersonik stratejik bombardıman uçaklarında borılı yakıt kullanılarak uçakların hem hızları hem de uçuş mesafeleriırılmıştır. Daha sonra geliştirilen Meteor (MRAAM) uçakları ve Tomahawkılı yakıtlar kullanılmaktadır.ştırmalar sadece ABD ile sınırlı değildir. Avrupaı da geliştirdiği üç tip borlu yakıtı Avrupa Patent Ofisine tescilıştır. Bugün Ariane roketlerinde kullanılan yakıtlar daıtlardır.ılık endüstrisinde bor kullanımı giderek artan bir seyirşmeler, yüksek hız kanat uygulamaları,ısıya dayanımlı gövde, düşük ağırlık yüksek kapasite ve benzeriım ve geliştirme çalışmaları havacılık veımını oldukça yaygınlaştırmıştır.şımında kullanılan araçlarda da (otomobil,ı elemanlarına ilave olarak diğer yakıtlarlaşılaştırıldığında yüksek yoğunlukta enerjiye sahip olması nedeniyle yakıtımı konusunda yapılan araştırmalar olumlu sonuçlaraıcı fakat tutuşma sıcaklığının yüksek olması, yanma sonucundaıkla aktarılabilecek katı ürün vermesi ve çevreyi kirletecek emisyon açığaıkarmaması ulaşım araçlarında bir avantaj olarak kabul edilmektedir. Hattaıtalararası seyahat edebilecek ”Bor Aracı” tanımı da yapılmaya başlanmıştır.ı Avrupa ve Japonya'da bor mineralleri ve ürünlerinin kullanımı farklıdır. A.B.D.'de en çok tüketim fiberglas yapımı ve izolasyonır. Borun başlıca kullanım alanı cam endüstrisidir. Batı
Avrupa'da ise sabun, deterjan ve a

Japonya'da en büyük bor tüketimi tekstil ve fiberglas sanayinde

gerçekle
ğartıcı sanayi bor tüketiminde öndedir.şmektedir.
2

Türkiye'den sonra en büyük rezervlere sahip olan ABD'nin bor madenleri ise,

direkt cevher olarak kullan

ç

Ülkemizden de ayr
ılamadığı için, ticari değere sahip değildir. ABDıkardığı bor madenlerini satmayıp, tamamını ürüne dönüştürmektedir.ıca bor madeni satın almaktadır.
Ş

ülkemizin dünya toplam bor rezervlerindeki pay

üretici durumundaki US Borax'

Arjantin’deki rezervler) pay

dünyan

Rezerv ömürlerine bakt

bor kayna

Dünyada henüz bir rezerv sorunu bulunmamaktad

Ülkemiz, dünya bor rezervlerinin en büyük k

borlar

etkilememesi gibi bir nitelikten dolay

avantajlar

yak

rekabet etmesi söz konusu de

Bor teknolojileri konusunda ülkemizde özel sektörde tek ciddi yat

Cam taraf
imdiye kadar yapılan arama sonuçlarına göre, % 100 B2O3 bazındaı % 63, dünyadaki en büyükın kontrolü altındaki bor rezervlerinin (ABD veı ise % 11 civarındadır. Bu veriler Türkiye’ninın en büyük bor kaynaklarına sahip olduğunu açıkça göstermektedir.ığımızda 80 yıl sonra ülkemiz yataklarının dünyada tekğı olma olasılığı hayli yüksektir. Bor ve türevleri ile ilgili olarakır.ısmına sahip olmakla beraberımız, kullanıldığı alanlarda son ürünlerin karakterlerini olumsuz olarakı tercih sebebi olmasının yanısıra, maliyetına da sahiptir. Bu nedenle, dünya ham bor ticaretinin tamamınaını ülkemizin elinde bulunmaktadır. Diğer ülkelerin bu alanda bizimleğildir.ırım Şişeından kurulan Cam Elyaf Sanayi A.Ş.dir. 1970 yılında Japon Nippon
D Ü N Y A B O R R E Z E R V D A
Ğ I L IM I
T Ü R K

6 3 %

A B D

1 0 %

R U S Y A

1 4 %

D
İY Eİ Ğ E R L E R İ
1 3 %

T O P L A M B O R R E Z E R V Ö M R Ü ( Y IL )

0 1 0 0 2 0 0 3 0 0 4 0 0 5 0 0

T Ü R K

A B D

R U S Y A

Ç
İ Y Eİ N
Ş İ
L İ
B O L

P E R U

A R J A N T

S I R B
İ V Y Aİ Nİ S T A N
3

Glass teknolojisiyle kurulan fabrika 30.000 ton/y
ıl kapasiteye sahip olup, aynı
zamanda Cam Elyaf A.

know-how ve teknoloji de mevcuttur.

Avrupa ve ABD de yerle
Ş. de, yeni bir cam elyafı tesisini tek başına kurabilecekşik teknoloji üreten firmalar ve bor kullanıcıları
ülkemizden bor almalar

yapmamaktad

kendi proses sorunlar

Dünya bor üretimine bak

liderli

kar
ına karşın bilinçli olarak teknoloji transferiırlar. Bu durumda kendi teknolojimizi kendimiz yaratmamız,ımızı kendimizce çözümlememiz gerekmektedir.ıldığında hacim itibariyle son 5 yıldır Dünyanınğini Türkiye almıştır. Dünya ham bor tüketiminin %95’ini Türkiyeşılamaktadır. Bir diğer üretici U.S. Borax, kesinlikle ham bor ihracatı
yapmamaktad

borlar

Corning, American Borat Company, PPG Firmalar

Solvey, Saint Gobain firmalar

Ülkemizden bor alanlar teknolojilerini pazar

bölgelere götürüp oralarda fabrikalar kurmaktad

kayna

Türkiye’nin kendilerine rakip olmas

Avrupa ve ABD’ye rakip olmas

endüstri pazar

Türkiye ham bor ihracat

edecek görünmektedir.

Bor rezerv ve üretimindeki bariz avantajlar

ticaretinden ald

bor pazar

birlikte stratejik bir konumda bulunmaktad

dünya bor (B

nispeten yak

Borax’

fazlad

kar

Madenlere dayal

olan oligopol piyasalard

mal

fiyatlar

Holding ve tek rakibi olan Rio Tinto grubunun bir yan kurulu

taraf

Bu anlamda içinde Eti Holding’inde bulundu

ticari önem arzeden toplam üretim ve sat
ır. Avrupa bor endüstrisi, Uzakdoğu ve Asya tamamen Türkına bağımlıdır. Türkiye’nin ihracatı ağırlıklı olarak Amerika’da; Owensına, Avrupa’da; E.On A.G,ına yapılmaktadır.ın hammadde kaynağına uzakırlar. Ancak, hammaddeğına teknolojilerini getirme ve fabrika kurmadan kaçınmaktadırlar. Çünküından endişe etmektedirler. Türkiye’ninı halinde 1 trilyon doların üzerindeki ileriını Türkiye ile paylaşmak zorunda kalacaklardır. İlginç olan,ı yaptığı sürece bu durum sonsuza kadar devamımıza rağmen dünya borığımız pay oldukça düşündürücüdür. Bugün Eti Holding, dünyaında rekabet içinde bulunduğu ABD’de yerleşik US Borax firması ileır. 1,5 milyon ton/yıl civarında olan2O3 olarak) üretiminden Eti Holding ve US Borax birbirlerineın paylar alırken, yaklaşık 1, 2 milyar USD/yıl olan pazardan USın aldığı % 65'lik pay, Eti Holding’in % 21 olan payından 3 kat dahaır. Bunun sebebi, Eti Holding’in 350.000 ton/yıl rafine bor ürünü satışınaşılık, US Borax’ın 1, 3 milyon ton/yıl rafine ürün satışı gerçekleştirmesidir.ı hammadde piyasaları hızlı bir tekelleşme süreci içerisindeır. Oligopol piyasa çok sayıdaki alıcıya karşılık birın az sayıda satıcısının bulunduğu piyasa şeklidir. Dünya bor pazarındaın oluşturduğu bir borsa mevcut olmayıp, piyasadaki geçerli fiyatlar, Etişu olan US Boraxından belirlenmektedir. Yani oligopol bir piyasa düzeni sözkonusudur.ğu birkaç firma bor piyasasındaışı ellerinde tutarlar.
4

Piyasada faaliyet gösteren firmalar
ın müşterilerinin yıllardan beri değişmemiş
olmas

Türkiye ve Eti Holding “kartel” anla

ihracat

ö

devretmi

Dünya ham bor üretimi do

madencili

ileri bor ürünleri üretimine gelindi

etmektedir. Özellikle ham bor kaynaklar

irili ufakl

tesislerin tamam

piyasa bask

hammadde temininde ya

girer ve her biri bir dev olan çok uluslu

Gobain, E.ON AG) bünyesine kat

sektörde büyüme di

e

sermaye gruplar

Ülkemizde yap

bu sürece nihai noktay

Türkiye borlar

hammadde tröstlerinin vazgeçemeyece

halinde rafine bor ürünleri ve bu ürünleri kullanan endüstrilerde ciddi anlamda

hammadde yetersizli

ürünlerde a

durumu Dünya bor üretimi ve kullan

Türkiye’nin bir an için bor ve bor ürünleri ihracat

durdurdu

dü

bor fiyatlar

de kendisini hissettirecektir.

Dünyan

Amerika ülkelerinden bor ve rafine bor ürünleri ithal eder konumda bulunmas
ı kartel anlaşmalarının kuvvetli bir delilidir.şmalarının dışında olmakla birlikte ham borının tamamını ABD,Avrupa ve Uzakdoğu da yerleşik birkaç trader veğütücü firmaya yaptığından “kartel” anlaşmaları hakkını bu firmalaraştir.ğal kaynaklara dayandığından bor mineralği yapan dikkate değer firma sayısı oldukça sınırlıdır. Ancak rafine veğinde durum daha da bir farklılık arzından yoksun olan Avrupa ve Asya’daı onlarca şirketin bor rafine ve ileri bor ürünleri tesisleri vardır. Buı hammadde açısından dışa bağımlı bulunduklarından oligopolısı altında faaliyet gösterirler. Sektörde faaliyet gösteren şirketlerşanan zorluklar nedeniyle zaman, zaman darboğazaşirketlerin (Rio Tinto, Citigroup, Saintılmak zorunda kalırlar. Bu nedenledir kiğer sektörlere nazaran daha hızlı ve tekelleşmeğilimindedir. Dolayısıyla bor madeninin öneminin farkında olan çok ulusluı dünyanın her yerindeki bor madenleri ile yakından ilgilidirler.ılacak maden özelleştirmeleri özellikle bor madenleri açısındanı koyacak son kontrol noktasıdır.ı günümüzde, geçmişte olduğu gibi Dünya endüstrisi veği bir önem ve değere sahiptir. Yokluğuği nedeniyle üretim darboğazı ve bordan mamulşırı fiyat yükselişlerine sebebiyet verecek potansiyele sahiptir. Buımı açısından irdelemek yerinde olacaktır.ını birkaç aylığınağunu varsayarsak , özellikle Avrupa endüstrisi ciddi bir krizin içineşecektir. Diğer taraftan bor arzı azalacağından mevcut talep ham ve rafineını hızla yukarıya doğru çekecek bu durum bordan mamul ürünlerdeın en büyük üreticisi konumunda bulunan ABD’nin Türkiye ve Güneyı
ABD de bulunan bor rezervleri ile ilgili olarak yeni bir de

k

Türkiye borlar

istikrars
ğerlendirmeyi zorunluılmaktadır.ının eksikliği Avrupa’da ve dünyada bor piyasalarındaızlık yaratacak bir güce ve öneme sahiptir. Bu nedenledir ki Avrupalı
ö
ğütücü ve nihai kullanıcıların gözü hep Türkiye borlarında olmuştur.
5

ABD’nin Ortado

Uluslararas

taraf

rezervlerinde görüldü

adam

sektörüne, nükleer teknolojiden sava

vazgeçilmez hammaddesidir.

Sonuç olarak; Türkiye, bir an önce ham ve ö

Bor tuzlar
ğu Araştırmalar Enstitüsü ve CIA’ dan ABD hükümeti adınaı Bilgi Koordinatörü Phyllis A. Lyday başkanlığında bir heyetından hazırlanan ‘Bor Raporu’nda Türkiye’nin geleceğinin borğü ifade edilmiştir (www.usgs.gov). Bor, yüzlerce bilimının “21. yüzyılın petrolü” diye tanımladığı ve uzay teknolojisinden bilişimş sanayiine kadar pek çok alanınğütülmüş bor ihracatını kesmelidir.ının taşıdığı stratejik önem ve bu önemin her geçen gün arttığı
dikkate al
ınarak, bor tuzlarının devlet eliyle işletilmesini sağlayan 2840 sayılı
yasa korunmal

sektör taraf

sektör yat

verilmeli, özel sektör bor uç ürün yat

sanayiciye boraks ve tinkal, yurtd

fiyatlarla verilmelidir. Uç ürün elde etmek üzere özel sektörle ve çok uluslu
ıdır. Dünya bor pazarında ortaya çıkacak boşluğun hızla özelından kurulacak ileri bor endüstrileri ile doldurulması gerekir. Özelırımcılarına uygun fiyatta öğütülmüş cevher ve rafine bor ürünüırımlarına yönlendirilmelidir. Yerliışına ihraç edilen fiyattan daha düşük
ş

perborat üretim teknolojisi süratle yenilenmelidir. Bu hususun süratle

gerçekle

ihracat

merkezi haline getirecektir. Bu ayn

teknojilerin ülkemize gelmesi sonucunu do

1 trilyon dolar

kalk
irketlere yatırım ortaklığı kurulmalıdır. İthalatımızda büyük yer tutan sodyumştirilmesi için özel sektör teşvik edilmelidir. Ham ve öğütülmüş borının kesilmesi bor endüstrisi yatırımları açısından ülkemizi bir cazibeı zamanda bor uç ürünlerini kullanan ileriğuracaktır. Tüm bunların anlamı iseı aşan bir pazardan ülkemizin önemli bir pay alması veınmasıdır.

Facebook'a Hoş Geldin